দুপৰ টেঙাৰ উপকাৰিতা (পাতে গজা পাতৰ উপকাৰিতা), ব্যৱহাৰ, আৰু অপকাৰিতা – Overview, Uses and Benefits of Kalanchoe Pinnata
পৰিচয়
অতীজৰে পৰা পৰম্পৰাগতভাৱে ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ভিন্ন ধৰণৰ ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ বনস্পতি আৰু উদ্ভিদ সমূহ ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট বনস্পতি আৰু উদ্ভিদ সমূহে নিজৰ ঔষধি মূল্যৰ বাবে আয়ুৰ্বেদিক আৰু সিদ্ধ চিকিৎসাতো বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এনে এইবিধ উৎকৃষ্ট ভেষজ উদ্ভিদ হৈছে দুপৰটেঙা। এই প্ৰবন্ধটিত আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাত বহুলভাৱে ব্যৱহৃত এই ঔষধি ভেষজ দুপৰ টেঙাৰ উপকাৰিতা তথা ইয়াৰ সাম্যক আলোচনা আগবঢ়োৱা হʼব।
দুপৰ টেঙাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ
মাদাগাস্কাৰৰ (Madagascar) স্থানীয় কালাঞ্চো পিন্নাটা (Kalanchoe pinnata) অসমীয়াত দুপৰ টেঙা নামেৰে জনাজাত ই এবিধ ৰসাল উদ্ভিদ।
এই উদ্ভিদৰ পাত, কাণ্ড আৰু শিপা অংশ আৰু ইয়াৰ ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ থেৰাপিউটিক মূল্য আছে। ইয়াক সাধাৰণতে বিভিন্ন দেশৰ এক বৃহৎ সম্প্ৰদায়ৰ দ্বাৰা জনজাতীয় আৰু ভেষজ চিকিৎসকে সকলো ৰোগৰ বাবে আৰোগ্য ঔষধি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে। পাতৰ পৰাই বংশ বৃদ্ধি হয় বাবে ‘পাতে গজা’ (Bryophyllum) বুলিও কোৱা হয়। এই গছৰ পাত এখিলা মাটিত পেলাই থলেই গছ গজি উঠে। এই পাত দুপৰীয়াৰ সময়ত টেঙা হয় বাবে ইয়াক ‘দুপৰ টেঙা’ বোলা হয়।
দুপৰটেঙা কি? (What is Kalanchoe Pinnata?)
দুপৰটেঙা হৈছে এবিধ ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট ভেষজ উদ্ভিদ। দুপৰটেঙাৰ যথেষ্ট স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় উপকাৰিতা আছে। দুপৰটেঙা Carssulaceae পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত উদ্ভিদ। দুপৰটেঙাক ইংৰাজীত- ‘Air plant’ আৰু হিন্দীত ‘Patharchanttam’ বুলি কোৱা হয়। দুপৰটেঙাৰ বৈজ্ঞানিক নাম হৈছে- ‘Kalanchoe pinnata’।
দুপৰটেঙা ভেষজ বিধৰ Anti-bacterial, Antiviral, Antimicrobial, Antifungal, Antihistamines আৰু Antiphylactic গুনাগুণ আছে। এই ভেষজ বিধ ৰক্তচাপ, মূৰৰ বিষ, ফোঁহা আৰু ফুলা আদিৰ দৰে প্ৰায়ে বহুবোৰ ৰোগৰ বাবে ভাল। কাণ্ড আৰু পাতৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা চাহ ঋতুস্ৰাৱ, হাপানিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, আৰু চাইনাছৰ সমস্যাৰ লগতে শক্তিৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে। মূত্ৰাশয় পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ আৰু অন্ত্ৰৰ পৰা ক্ষতিকাৰক বিষাক্ত পদাৰ্থৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈও এই ভেষজ খোৱা হয়।
Read Also: কেহেৰাজ – উপকাৰিতা, ঔষধি গুণাগুণ আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Bhringraj
উদ্ভিদৰ বিৱৰণ
দুপৰটেঙা উদ্ভিদ হৈছে ওখ, থিয়, ৰসাল বাৰ্ষিক ভেষজ প্ৰায় ১-২ মিটাৰ ওখ। উদ্ভিদ বিধ ক্ৰান্তীয় আৰু উপক্ৰান্তীয় আৰু উষ্ণ নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু ক্ষেত্ৰত ভালদৰে হয় আৰু সাধাৰণ মতিতো ভালদৰে বৃদ্ধি হয়। উদ্ভিদবিধ ফোঁপোলা কাণ্ড, ৰঙা আৰু সেউজীয়া ৰঙৰ, ডাঠ, নমনীয় আৰু চুটি, গ্লেব্ৰাছ আৰু ৰসাল। পাতবোৰ ৫-২৫ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু ২-১২ চেণ্টিমিটাৰ বহল। তলৰ অংশবোৰত সৰল পাত আৰু গাঁঠিৰ অংখবোৰত জটিল পাত থাকে, বিপৰীত আৰ্হিত ৬-৭ খিলা পাত থাকে। ডাঁটাবোৰ (petioles) ২-১০ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল। এই পাতবোৰ ডিম্বাকৃতি বা সংকীৰ্ণ ডিম্বাকৃতি আৰু বৃত্তাকাৰ মুৰ থাকে। ফুলবোৰ ইয়াৰ কাণ্ডবোৰৰ শীৰ্ষত শাখাযুক্ত গোটত ফুলে। ফুলবোৰৰ ৰং সেউজীয়া – হালধীয়া পৰা গুলপীয়া – ৰঙা। পেণ্ডুলাছ, নলীকাৰ ফুলবোৰ ৭ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু চাইমোজ পেনিকেল গঠন কৰে। সেইবোৰ শাখাযুক্ত গোটবোৰত টাৰ্মিনেল ইনফ্লোৰেচেঞ্চত সজ্জিত হৈ থাকে। ডাঁটাবোৰ ১০- ২৫ মিলিমিটাৰ দীঘল। সেইবোৰ আংশিকভাৱে এটা কেলিক্স নলিত সংযোজিত হয় যি পাহিৰ চাৰিটা লোব সমৰ্থন কৰে। ফুলবোৰ শীত আৰু বসন্তকালত ফুলে।
দুপৰটেঙা উদ্ভিদত থকা ৰাসায়নিক উপাদান
- Triterpenes
- Steroids
- Phenanthrene
- Flavonoid
- Chalcones
- Taraxasterol
- Aurones
- Phenolic acids
- Caffeic acid
- Syringic acid
- Malic
- Oxalic
- Ferulic acid
- Organic acids
দুপৰটেঙা উদ্ভিদৰ ভিন্ন ভাষিক নাম
- ইংৰাজী ভাষাত : Leaf of Life, Good luck leaf, Hawaiian air plant, Life plant, American life plant, Floppers
- হিন্দী ভাষাত : Patharchatta, Patharchur, Pather chat, Pann- futti
- কান্নাড়া ভাষাত : Kadu Basale, Dadabadike, Patrajeevaa
- মালায়ালম ভাষাত : Elacheidi, Elamulachi, Uramarunnu, Ila Mulachi
- তেলেগু ভাষাত : Ranapala
- তামিল ভাষাত : Runakali
- বাংলা ভাষাত : Koppat, Pathorkuchi
দুপৰটেঙাৰ উদ্ভিদৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজনত
- Kingdom : Plantae
- Clade : Tracheophytes
- Clade : Angiosperms
- Clade : Eudicots
- Order : Saxifragales
- Family : Crassulaceae
- Genus : Kalanchoe
- Spices : K. Pinnata
- Scientific name : Kalanchoe pinnata
দুপৰ টেঙাৰ উপকাৰিতা
- উশাহ চুটি হোৱা, বৃক্ক বিকল হোৱা, ঋতুস্ৰাৱৰ সমস্যা, হাপানি, কাহ, ব্ৰংকাইটিছ, লগতে বুকুৰ চৰ্দি আদিৰ দৰে স্থিতিৰ চিকিৎসাৰ বাবে পাতে গজা উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা দেখা যায়। বৃক্কৰ পাথৰৰ ক্ষেত্ৰত দুপৰটেঙাৰ গোটেই উদ্ভিদৰ decoction ৪০-৫০ মিলিলিটাৰ দিনে দুবাৰকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে। হাপানি, ব্ৰংকাইটিছ আৰু অন্ত্ৰৰ সমস্যাৰ ঔষধি প্ৰতিকাৰক হিচাপে এই উদ্ভিদৰ সতেজ পাতবোৰ কেঁচাকৈ খাব পাৰি। এনে কৰিলে উক্ত সমস্যাবোৰৰ পৰা সকাহ পোৱা যায়।
- পাকস্থলীৰ বিষৰ চিকিৎসাৰ বাবে এই পাতৰ ৰস ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- এই উদ্ভিদৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা ৰসটো ডায়েৰিয়া, আমাশয়, কলেৰা, তীব্ৰ নেফ্ৰাইটিছ, লিথিয়াচিছ আৰু ফিচিছৰ চিকিৎসাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- পাতৰ ৰস, নিমখৰ সৈতে মিহলি কৰি, চৰ্দি, কাহ, গ্ৰিপ, ঢিলা অন্ত্ৰ আৰু দাঁত ৰস শিশুৰ চিকিৎসা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- সতেজ পাতবোৰ গুৰি কৰা হয় আৰু তাৰ পিছত পোৰাৰ বাবে প্ৰয়োগ কৰা হয়; ফোঁহা আৰু আলচাৰত বিশনাশক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়; মুৰৰ বিষৰ চিকিৎসা হিচাপে; ৰিংৱৰ্মৰ (ringworm ) প্ৰতিকাৰ হিচাপে; বা ৰক্তক্ষৰণ বন্ধ কৰিবলৈ ভৰিৰ তলুৱাত ৰখা হয়।
- বিচ্যুতি, ইকুইমোচিছ, কেলোচিটি আদিৰ চিকিৎসাত ইয়াক এক স্থানীয় ঔষধ হিচাপে প্ৰয়োগ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- এই গছৰ পাত নিমখৰ সৈতে মিহলি কৰি, এনিউৰিছ (neurosis, প্ৰসাৱৰ জলা পোৰা) ৰ পৰা সকাহ পাবলৈ পেটত প্লাষ্টাৰ হিচাপে প্ৰয়োগ কৰা হয়।
- শুকান পাতবোৰ আলচাৰৰ (ulcers) ওপৰত পাউডাৰ হিচাপে প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি ।
- পাতবোৰ পানীত তিয়াই ৰখা হয় আৰু তাৰ পিছত চেম্পু হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়ে চুলিৰ সতেজতা বৰ্ধক হিচাপে কাম কৰে।
- কাণৰ বিষ, চকুৰ বিষ আৰু চকুৰ চিকিৎসাত এই গছৰ পাতৰ ৰস প্ৰয়োগ কৰা হয় ।
- পাত আৰু পাতৰ ৰস নাৰিকল তেল আৰু কেৰাপা তেলৰ সৈতে মিহলি কৰা হয় আৰু তাৰ পিছত তীব্ৰ আৰু নিৰন্তৰ মুৰৰ বিষৰ চিকিৎসাৰ বাবে মূৰত ঘঁহি দিলে আৰাম পোৱা যায়।
- এই গছৰ শিপাৰ পৰা কাহৰ এবিধ ঔষধ তৈয়াৰ কৰা হয়।
- এই উদ্ভিদৰ সতেজ গুৰি কৰা ঔষধি পাতবোৰে পোক-পতংগৰ কামোৰ, আঘাত, উতলা, আৰু লগতে ছালৰ আলচাৰৰ পৰা সকাহ দিব।
- পাত আৰু পাতৰ ৰসে ষ্টেফিলোকক্কাছ (Staphylococcus) , ই. কোলাই (E. coli), শিগেলা (Shigella), বেচিলাছ (Bacillus) আৰু চিউডোমোনাছৰ (Pseudomonas) বহু-ঔষধ প্ৰতিৰোধী বেক্টেৰিয়াৰ প্ৰতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ইন ভিট্ৰো এণ্টিবেক্টেৰিয়েল (in vitro antibacterial activity) কাৰ্যকলাপ প্ৰদৰ্শন কৰিছে ।
- দুপৰ টেঙাৰ বহু যৌগবোৰে কৰ্কট কোষৰ বিৰুদ্ধে কৰ্কট ৰোধী থেৰাপিউটিক মূল্য হিচাপে কাম কৰে। বেৰ্চাল্ডেজেনিন-1,3,5-অৰ্থোএচিটেটে (Bersaldegenin-1,3,5-orthoacetate) কেইবাটাও কৰ্কট ৰোগৰ ৰেখাত কৰ্কট কোষৰ বিকাশ প্ৰতিহত কৰে। দুপৰটেঙা উদ্ভিদৰ এৰিয়েল অংশৰ নিষ্কাশনৰ ৫-১০ টোপাল দিনত দুবাৰকৈ সেৱন কৰক। ই তেজৰ কৰ্কট ৰোগৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াৰ বাবে উপকাৰী।
- লিচমেনিয়াচিছ (leishmaniasis, এক সাধাৰণ পৰজীৱী ৰোগ) প্ৰতিৰোধ আৰু চিকিৎসা কৰাৰ বাবে দুপৰ টেঙাৰ পাতৰ ৰস নিষ্কাশন কৰি প্ৰয়োগ কৰা হয়।
- দুপৰ টেঙাৰ বহু যৌগবোৰে জ্বৰ হ্ৰাস কৰিব পাৰে আৰু প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী, বিষ উপশমকাৰী আৰু পেশী শিথিল প্ৰভাৱ প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী প্ৰভাৱবোৰ (anti-inflammatory effects) আংশিকভাৱে ইমিউনোমডুলেটৰী আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ দমনকাৰী প্ৰভাৱৰ বাবে হয়।
- উদ্ভিদৰ পাতত থকা হাইড্ৰক্সিপ্ৰোলাইনে (Hydroxyproline ) আঘাতবোৰ আৰোগ্য কৰাত সহায় কৰে।
- পাতবোৰত নিউৰোচিডেটিভ আৰু পেশী শিথিলক (muscle relaxant), এণ্টিআলচাৰ (antiulcer) জৰায়ুৰ সংকোচনশীলতা (uterine contractility), এণ্টিনোচিচেপ্টিভ( antinociceptive) , এণ্টি-ইনফ্লেমেটৰী (anti-inflammatory) আৰু এণ্টিডায়েবেটিক (antidiabetic) এণ্টিহাইপাৰটেকটিভ (antihypertensive) আৰু নেফ্ৰোপ্ৰটেক্টিভ (nephroprotective) কাৰ্যকলাপ থাকে বুলি জনা যায়।
Read Also: ঔটেঙাৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Elephant Apple
দুপৰ টেঙা কিদৰে ব্যৱহাৰ কৰিব (How to use Kalanchoe Pinnata?)
- দুপৰ টেঙা পাত তথা শিপাৰ ৰস ঘৰতে তৈয়াৰ কৰিব পাৰি অথবা বজাৰত বিভিন্ন প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত পোৱা যায়। বজাৰৰ পৰা দুপৰ টেঙা পাতৰ ৰস কিনোতে কিছু সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাটো জৰুৰী। পৰাপক্ষত প্ৰাকৃতিক আৰু বৈজ্ঞানিক পদ্ধতিৰ দ্বাৰা তৈয়াৰী দুপৰ টেঙা পাতৰ ৰস ৰস ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।
- দুপৰ টেঙা শুকান পাতবোৰ পাউডাৰ হিচাপে প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি ।
- পাতবোৰ পানীত তিয়াই ৰাখি আৰু তাৰ পিছত ইয়াৰ পানী তথা পাতবোৰ গুৰি কৰি ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
- এই গছৰ পাত নিমখৰ সৈতে মিহলি কৰি পেষ্ট হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
দুপৰ টেঙাৰ অপকাৰিতা (Side effect of Kalanchoe Pinnata)
- এলাৰ্জী (Allergy ) থকা মানুহে দুপৰ টেঙাৰ দ্বাৰা বনোৱা প্ৰসাধন সামগ্ৰী, ৰস ইত্যাদি ব্যৱহাৰ কৰিলে ছাল ৰঙা পৰা , জলা পোৰা দেখা দিব পাৰে। সেয়েহে এলাৰ্জী থকা মানুহে পৰাপক্ষত বিশেষজ্ঞৰ পৰামৰ্শ অনুসৰিহে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।
- দুপৰ টেঙাৰ ৰস সেৱন কৰিলে পেটৰ বিভিন্ন বেমাৰত ভূগাৰ হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে । গতিকে সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লাগে।
- গৰ্ভাৱস্হাৰ সময়ত দুপৰ টেঙাৰ ৰস সেৱন কৰিলে জৰায়ুত (Uterus ) সংক্ৰমণৰ সম্ভাৱনা থাকে। তদুপৰি দুগ্ধপান কৰোৱা মাতৃয়ে দুপৰ টেঙাৰ ৰস সেৱন কৰিলে পাকস্তলী সম্বন্ধীয় সমস্যা বৃদ্ধি পায়।
পৰম্পৰাগতভাৱে এই উদ্ভিদৰ অংশবোৰ জ্বৰৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। আমোদজনক ভাৱে, উদ্ভিদৰ পাতৰ নিষ্কাশনবোৰ শেহতীয়াকৈ ঔষধ প্ৰতিৰোধী মেলেৰিয়াপৰ পৰজীৱীৰ বিৰুদ্ধে ইয়াৰ সম্ভাৱনা প্ৰমাণিত হৈছে। কিন্তু মেলেৰিয়াৰ পৰজীৱীৰ বিৰুদ্ধে সক্ৰিয় নিৰ্দিষ্ট ৰাসায়নিক পদাৰ্থবোৰ এতিয়াও মায়াময় হৈ আছে। এনে ঔষধ প্ৰতিৰোধী জীৱবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ ইয়াক বহুত অন্বেষণ কৰিব লাগে।
সামৰণি
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় দুপৰটেঙাৰ এক সম্যক পৰিচয় পালে। দুপৰটেঙাৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ, ৰাসায়নিক উপাদান, ভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ!