নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits and Uses of White Mulberry / Morus Alba
চমু পৰিচয়
অতীজৰে পৰা বিভিন্ন ৰোগৰ চিকিৎসাৰ ক্ষেত্ৰত ভিন্ন ধৰণৰ ঔষধি উদ্ভিদ পৰম্পৰাগতভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ উদ্ভিদ সমূহ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাতো বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে এবিধ ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ উদ্ভিদ হৈছে নুনি (White Mulberry)। এই উদ্ভিদৰ ফল মিঠা স্বাদযুক্ত। এই উদ্ভিদৰ আটাইবোৰ অংশ বিভিন্ন ধৰণৰ ৰোগৰ প্ৰতিষেধক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি অহা হৈছে।
নুনি কি? (What are White Mulberry / Morus Alba)
নুনি (White Mulberry) হৈছে এবিধ ঔষধি জাতীয় মিঠা স্বাদযুক্ত ফলৰ গছ। নুনি Moraceae পৰিয়ালৰ অন্তৰ্গত উদ্ভিদ। নুনি উদ্ভিদক ইংৰাজীত White mulberry আৰু হিন্দীত Shahtoot বুলি কোৱা হয়। নুনিৰ বৈজ্ঞানিক নাম হৈছে – “Morus Alba”। এই উদ্ভিদমধ্য আৰু পূব চীনৰ স্থানীয়। এই উদ্ভিদক এতিয়া খেতি – বাগানত খেতি কৰা হৈ আৰু সমগ্ৰ উষ্ণ আৰু নাতিশীতুষ্ণ অঞ্চলৰ বাগিচা আৰু উদ্যানবোৰত শোভাময় কাৰণত খেতি কৰা হয়। এইবিধ উদ্ভিদ সাধাৰণতে মানুহৰ জীৱন কালৰ সৈতে অতি কম সময়ৰ গছ। যদিও কিছুমান প্ৰজাতি ২৫০ বছৰতকৈ অধিক পুৰণি বুলি জনা যায়। নুনি উদ্ভিদ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ, মেক্সিকো, অষ্ট্ৰেলিয়া, কিৰগিস্তান, আৰ্জেণ্টিনা, তুৰ্কী,ইৰাণ, ভাৰত আৰু আন বহুতো ঠাইত বহুলভাৱে খেতি কৰা হয় আৰু প্ৰাকৃতিকৰণ কৰা হয়।
Read Also: ঢেঁকীয়াৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Fiddlehead Fern
ৰেচমৰ বাণিজ্যিক উৎপাদনত নিয়োজিত ৰেচমৰ পুকবোৰক খুৱাবলৈ নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদ বহুলভাৱে খেতি কৰা হয়। এইবিধ উদ্ভিদে নিজৰ পৰাগ দ্ৰুতভাৱে মুকলি হোৱাৰ বাবেও জনাজাত।
স্বাস্থ্যৰ লাভালাভ (Health Benefits)
নুনি উদ্ভিদৰ বহুতো স্বাস্থ্যৰ লাভালাভ আছে। কৰ্কট ৰোগ, ডায়েবেটিচ, সংক্ৰমণ আৰু Neurodegenerative বিকাৰত নুনি উদ্ভিদৰ ব্যৱহাৰৰ ভূমিকা উল্লেখনীয়। নুনি উদ্ভিদৰ শিপাৰ ৰসে তেজ কঢ়িয়াই আনে আৰু পাচন তন্ত্ৰৰ কৃমি নাশ কৰে। ডিঙিৰ সংক্ৰমণ আৰু প্ৰদাহ প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ নুনি পাতৰ ৰস ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু ইয়াৰ Diaphoretic আৰু Emollient গুণাগুণে এই কাৰ্যত সহায় কৰে। জ্বৰ, চৰ্দি, ডায়েৰিয়া, মেলেৰিয়া, কোষ্ঠ কাঠিণ্য আৰু অন্ত্ৰৰ কৃমি চিকিৎসাৰ বাবেও নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ দেখা যায়।
অৱয়ব (Appearance)
নুনি (White Mulberry) হৈছে এক মজলীয়া দ্ৰুত গতিত বিকশিত হোৱা পৰ্ণপাতী বা চিৰসেউজীয়া, সৰুৰ পৰা মজলীয়া আকাৰৰ গছ যি সাধাৰণতে ২-৩ ফুট উচ্চতাৰ পৰা ১০-২০ ফুট উচ্চতালৈকে ডাঙৰ হয়। এই উদ্ভিদে ৰ’দৰ স্থিতিত আৰ্দ্ৰ, ভালদৰে নিষ্কাশিত মাটি পছন্দ কৰে। নুনি উদ্ভিদ বিধৰ বহল বিস্তাৰিত শিপা প্ৰণালী আছে, যাৰ শিপা আৰু পাৰ্শ্বীয় শিপা দুয়োটা আছে। এই উদ্ভিদৰ কাণ্ড চুটি, ডাঠ ৪-১৬ ইঞ্চি ব্যাস আৰু বহু শাখাযুক্ত। কেন্দ্ৰীয় কাণ্ডবোৰ ২০- ৫০ ফুট ওখ হ’ব পাৰে, কিন্তু পথৰ কাষ আৰু শস্য পথাৰৰ অপতৃণ হিচাপে এইবিধ উদ্ভিদ কেতিয়াবা ১৫ ফুটতকৈ ওখ হয়। গৌণ শাখাবোৰ সাধাৰণতে ক্ষীণ হয় আৰু বিভিন্নতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, পোন হ’ব পাৰে বা মাটিৰ ফালে সাধাৰণতে ওলমি থাকিব পাৰে। ডালবোৰ ক্ষীণ, থিয় আৰু সামান্য লোমযুক্ত আৰু ৰঙা – মুগা মসৃণ আৰু পাতল কমলা বৰণৰ হয়। পাতবোৰ বৈকল্পিক, সৰল, ৬-১৮ ছেণ্টিমিটাৰ দীঘল ৫-১৩ বহল। পাতবোৰ চকচকিয়া সেউজীয়া বৰণৰ লোমযুক্ত হয়। সৰু পাহিবিহীন ফুলৰ গোটবোৰ ঘন ওলমি থকা স্পাইকত বহন কৰা হয়। মতা আৰু মাইকী ফুল সাধাৰণতে পৃথক উদ্ভিদত উৎপন্ন হয়। নুনি ফল বিধ ১-১.৫ ছেণ্টিমিটাৰ দীঘল, বনাঞ্চলত ই গভীৰ বেঙুনীয়া বৰণৰ হয় আৰু বহুতো খেতি কৰা উদ্ভিদত বগাৰ পৰা গুলপীয়ালৈ পৃথক হয়। এই উদ্ভিদৰ ফলৰ সোৱাদ মিঠা আৰু কোমল হয়। ফল খোৱা চৰাইৰ বিষ্ঠাত বীজবোৰ ব্যাপকভাৱে বিয়পী পৰে।
নুনি উদ্ভিদত থকা ৰাসায়নিক পদাৰ্থ সমূহ হৈছে (Chemical substance of White Mulberry/ Morus Alba)
- Flavonoids
- Anthocyanins
- Lectins
- Oligosaccharides
- Enzymes
- Digestive enzymes inhibitors
- Stilbene
- Glycosides
১০০ গ্ৰাম নুনি ফলৰ পুষ্টিৰ মূল্য হৈছে –
- Calories : 43
- Total Fat : 0.4g
- Sodium :10 mg
- Potassium : 194 mg
- Total carbohydrate : 10g
- Protein :1.4g
- Calcium : 0.03
- Vitamin C : 60%
- Iron : 100%
- Vitamin B6 : 5%
- Magnesium : 4%
নুনি উদ্ভিদৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন (Scientific classification of White Mulberry/Morus Alba)
- জগৎ/ৰাজ্য (Kingdom) : Plantae
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Tracheophytes
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Angiosperms
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Eudicots
- অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Rosids
- বৰ্গ (Order) : Rosales
- পৰিয়াল (Family) : Moraceae
- গণ (Genus) : Morus
- প্ৰজাতি (Species) : M.Alba
- বৈজ্ঞানিক নাম (Scientific name) : Morus Alba
Read Also: লাজুকী লতা (Lajuki Lata) – উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ, আৰু পাৰ্শ্বক্ৰিয়া
নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ (Benefits and uses of White Mulberry)
১. প্ৰদাহ – প্ৰতিৰোধী (Anti-inflammatory):
নুনি (White Mulberry) ফলবোৰত বিভিন্ন পৰিসৰৰ সক্ৰিয় যৌগ আৰু Volatile acid য়ে প্ৰদাহ প্ৰতিৰোধী গুণাগুণ প্ৰদান কৰে, যাৰ ফলত এই উদ্ভিদৰ উপজাতিবোৰ Arthritis ৰোগীৰ বাবে আদৰ্শ হয়, লগতে দীৰ্ঘম্যাদী প্ৰদাহ, গাউট, মাইগ্ৰেইন বা irritable bowels syndrome (IBS) ত ভুগি থকা লোকসকলৰ বাবে।
২. ভাগৰ (Fatigue):
ভাগৰ হ্ৰাস কৰাত নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা দেখা যায়। যদি আপুনি দীৰ্ঘম্যাদী ভাগৰত ভুগি আছে বা অলপ অধিক শক্তি বিচাৰে তেন্তে একাপ নুনি চাহে আপোনাৰ শাৰীৰিক আৰু মানসিক শক্তিৰ স্তৰ দুয়োটাকে উদ্দীপিত কৰিব পাৰে।
৩. হৃদযন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্য (Heart health):
গৱেষণাত দেখা গৈছে যে নুনি (White Mulberry) খোৱাটোৱে H.D.L ৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰাৰ সময়ত মুঠ সামগ্ৰিক কলেষ্টেৰলৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব পাৰে, যি হৈছে ভাল চৰ্বি। এনেদৰে আপোনাৰ Atherosclerosis, stroke আৰু heart attack, coronary heart disease ৰ আশংকা হ্ৰাস কৰে।
৪. শ্ৰেষ্ঠ ওজন হ্ৰাসৰ উপকৰণ (Great weight loss tool):
যদি আপুনি নুনি চাহৰ ওজন হ্ৰাসৰ লাভালাভত আগ্ৰহী, তেনেহলে আপোনাৰ ফলাফল সৰ্বাধিক কৰাৰ বাবে কেইবাটাও উপায় আছে। কিছুমান পুষ্টি বিশেষজ্ঞ (Nutrition Specialist)এ প্ৰতিটো আহাৰৰ কমেও ৩০ মিনিট আগতে নুনি চাহ খোৱাৰ পৰামৰ্শ দিয়ে যাতে Deoxynojirimycin (DNJ) ত আহি থকা কাৰ্বোহাইড্ৰেট অৱৰোধ কৰাৰ সুযোগ দিয়ে। যিসকলে চ’ডা বা অনান্য পনীয় দ্ৰব্য খায়, তেওঁলোকে সেই পানীয়বোৰৰ বিনিময়ত নুনি (White Mulberry) খালে ওজন হ্ৰাস হোৱা পৰিমাণ বৃদ্ধি কৰিবলৈ সক্ষম হ’ব পাৰে।
৫. কৰ্কট ৰোগৰ বিপদাশংকা হ্ৰাস (Reduces the risk of Cancer):
এক গৱেষণা অনুসৰি নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদৰ পাত আৰু নুনি ফলৰ Anti-oxidant গুণাগুণে কোষৰ মৃত্যু কমাবলৈ আৰু কৰ্কট কোষৰ বিকাশ আৰু নকলকৰণ প্ৰতিৰোধ কৰা দেখা গৈছে, যদিও এই গৱেষণাৰ বেছিভাগ Colorectal কৰ্কট ৰোগৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত হৈছে, অনান্য প্ৰকাৰৰ কৰ্কট ৰোগৰ বাবে অতিৰিক্ত গৱেষণা চলি আছে।
৬. এইডচ কগণিচল (Aids Cognition):
স্মৃতি শক্তি আৰু মগজুৰ কাৰ্য্যত ভাল প্ৰভাৱৰ বাবে এই উদ্ভিদৰ পাতৰ পৰা আহৰণ কৰা নিষ্কাশনৰ ওপৰত বিস্তৃতভাৱে অধ্যয়ন কৰা হৈছে। গৱেষণাই দেখুৱাইছে যে নুনি (White Mulberry) পাতৰ নিষ্কাশন ব্যৱহাৰ কৰিলে স্নায়ুৰ কাৰ্য্যকলাপ উদ্দীপিত হ’ব পাৰে, যি Alzheimer’s চিকিৎসাত সহায় কৰিব পাৰে।
৭. হতাশা (Depression):
নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদৰ বাকলিৰ এটা সক্ৰিয় উপাদানে চাহ তৈয়াৰ কৰাৰ সময়ত চাহত Anti-depressant গুণাগুণ বোৰ মুক্ত কৰে। এই উদ্ভিদৰ চাহ নিয়মীয়াকৈ ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগতে প্ৰথমে আপোনাৰ চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱাটো বাঞ্চনীয়; বিশেষকৈ যদি ইতিমধ্য আপুনি কোনো Anti-depressant ঔষধ গ্ৰহণ কৰি আছে।
৮.ডায়েবেটিচ (Diabetes):
ডায়েবেটিচৰ ওপৰত থকা প্ৰভাৱৰ বাবে এইবিধ উদ্ভিদ সৰ্বাধিক জনাজাত। নুনিত থকা সক্ৰিয় উপাদান, যাক DNJ বুলি কোৱা হয়, ই শৰীৰত গ্লোকজ নিষ্কাশনৰ সক্ৰিয়তা লেহেম কৰিবলৈ সক্ষম হয়। যাৰ ফলত ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ অধিক নিয়ন্ত্ৰণযোগ্য হয়। ই ডায়েবেটিচ ৰোগীসকলৰ জীৱনৰ মানদণ্ড যথেষ্ট উন্নত কৰিব পাৰে।
৯. চাপৰ পৰা সঁহাৰি (Stress relieve):
আমাৰ উদ্বেগৰ স্তৰৰ পৰা আমাৰ বিপাকীয় প্ৰক্ৰিয়ালৈকে সকলোবোৰৰ বাবে শৰীৰত চাপৰ সঁহাৰি দায়বদ্ধ। সেয়হে আপোনাৰ স্নায়ুতন্ত্ৰ আৰু চাপৰ সঁহাৰি সন্তুলিত কৰিবলৈ নুনি উদ্ভিদৰ চাহৰ উপকাৰিতা দেখা যায়। ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিলে দীৰ্ঘ্যম্যাদি প্ৰদাহ, মেজাজ সলনি আৰু মাজত থকা সকলো বোৰত সকাহ পাব পাৰি।
নুনি উদ্ভিদৰ পৰম্পৰাগত ব্যৱহাৰ আৰু লাভালাভ
- প্ৰস্বাৱৰ নিয়ন্ত্ৰণহিনতা, মূৰ ঘূৰোৱা, টিটেনাছ, ৰক্তহিনতা, উচ্চ ৰক্তচাপ, ডায়েবেটিছ চুলি অকাল পকাত আৰু বৃদ্ধসকলৰ কোষ্ঠ কাঠিন্যৰ চিকিৎসাত নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আছে।
- নুনি উদ্ভিদৰ নিষ্কাশনত বেক্টেৰিয়া ৰোধী আৰু ভেঁকুৰ নাশক কাৰ্যকলাপ থাকে।
- চীনা ঔষধত নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰৰ এক দীঘলীয়া ইতিহাস আছে, এই উদ্ভিদৰ প্ৰায় সকলো অংশ কোনোবা নহয় কোনোবা প্ৰকাৰে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদৰ পাতবোৰ হৈছে Anti-bacterial, Astringent, Diaphoretic, Hypoglycaemia, Dentalgia আৰু Ophthalmic।
- চৰ্দি, ইনফ্লুৱেঞ্জা, চকুৰ সংক্ৰমণ আৰু নাকৰ ৰক্তক্ষৰণৰ চিকিৎসাত নুনি উদ্ভিদক আভ্যন্তৰীনভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- এই উদ্ভিদৰ কাণ্ডবোৰ হৈছে Anti-rheumatic, Antispasmodic, Diuretics, Hypotensive আৰু pectora।
- নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদ বাত বিষ আৰু সংকোচনৰ চিকিৎসাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়; বিশেষকৈ শৰীৰৰ ওপৰৰ আৰ্ধাকাংশ বিষ আৰু উচ্চ ৰক্তচাপ।
- দাঁতৰ বিষ উপশম কৰিবলৈ নুনি উদ্ভিদৰ বাকলিৰ সঞ্চাৰ (infusion) ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
নুনি উদ্ভিদৰ ব্যৱহাৰ (Uses of White Mulberry)
নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদৰ পাত, শিপা, কাণ্ড, বাকলি, ফল আটাইবোৰ অংশ ভিন্ন ৰোগ নিৰাময়ৰ ঔষধ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। পাতৰ ৰস, নিষ্কাশন, infusion, শিপাৰ নিষ্কাশন, নুনি ফল আৰু ফলৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা বিভিন্ন ধৰণৰ সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ভিন্ন ৰোগ নিৰাময়ত নুনী চাহ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ভিন্ন ৰোগত নুনি উদ্ভিদৰ ভিন্ন অংশক ভিন্ন ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
নুনি উদ্ভিদৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া (Side effects of White mulberry)
মুখেৰে গ্ৰহণ কৰিলে যেতিয়া নুনি পাতৰ পাউডাৰ ১২ সপ্তাহলৈ খোৱা হয় তেতিয়া বেছিভাগ লোকৰ বাবে সম্ভৱ সুৰক্ষিত। কিন্তু ইয়াৰ অত্যধিক ব্যৱহাৰৰ ফলত কিছুমান লোকৰ ফুলা, কুষ্ঠ কাঠিন্য, গেছ আৰু ঢিলা শৌচ হ’ব পাৰে।
যিকোনো ঔষধি জাতীয় উদ্ভিদ বা ভেষজৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰে কোনো ক্ষেত্ৰত আমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰিবও পাৰে। সেয়হে নিয়মীয়াকৈ আৰু সঠিক মাত্ৰাত নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু অপকাৰিতালৈ লক্ষ কৰি ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে আৰু ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগতে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱাতো বাঞ্ছনীয়।
সামৰণি
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় নুনি (White Mulberry) উদ্ভিদৰ এক সাম্যক পৰিচয় পালে। নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা, ৰাসায়নিক পদাৰ্থ, ব্যৱহাৰ, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ !
Author: Mehzubin Saikia