নয়নতৰা (Periwinkle) – ১২ + উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ

নয়নতৰা উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits and Uses of Madagascar periwinkle / Catharanthus roseus

চমু পৰিচয়

অতীজৰে পৰা ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন ধৰণৰ বনৌষধি উদ্ভিদ বা ভেষজ সমূহ পৰম্পৰাগত ভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ ভেষজ উদ্ভিদসমূহ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাতো ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই প্ৰবন্ধটিত আমি বিশ্বৰ বহুতো ঠাইত তথা ভাৰত আৰু অসমত পোৱা এবিধ উৎকৃষ্ট  ভেষজ নয়নতৰা ফুল গছ বিধৰ এটি সাম্যক পৰ্যালোচনা উল্লেখ কৰিম। 

নয়নতৰা কি? (What is Madagascar periwinkle?)

নয়নতৰা হৈছে এবিধ চিৰসেউজীয়া বৰ্ষজীৱী গুল্মজাতীয় ভেষজ ফুল গছ। নয়নতৰা উদ্ভিদ বিধ Catharanthus প্ৰজাতিৰ আৰু Apocynaceae পৰিয়ালৰ অন্তৰ্গত। এই উদ্ভিদ বিধক ইংৰাজীত Madagascar Periwinkle বা periwinkle আৰু হিন্দীত Sadabahar বুলি কোৱা হয়। এই উদ্ভিদ বিধৰ বিজ্ঞানিক নাম হ’ল – Catharanthus.

নয়নতৰা (Periwinkle) - ১২ + উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ
নয়নতৰা উদ্ভিদ

ঔষধি গুণাগুণ (Medicinal Qualities)

নয়নতৰা উদ্ভিদ বিধ “সদায় ফুলি থকা” ফুল বুলিও জনা যায়। ই হৈছে প্ৰসিদ্ধ ফুল গছ যি আধুনিক ঔষধ আৰু ভেষজ প্ৰতিকাৰ দুয়োটাতে ইয়াৰ স্থান সুৰক্ষিত কৰিছে। নয়নতৰা ভেষজবিধে ব্যাপক স্বাস্থ্য উপকাৰিতা প্ৰদৰ্শন কৰে আৰু এইবিধ উদ্ভিদক ডায়েবেটিছ, ডিঙি বিষ, হাওঁফাওঁৰ ভিৰ হ্ৰাস কৰাৰ বাবে, ছাল সংক্ৰমণ, চকুৰ জ্বলা-পোৰা, উচ্চ ৰক্তচাপ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু কৰ্কট ৰোগৰ আশংকা হ্ৰাস কৰাকে ধৰি বহুতো স্বাস্থ্যৰ বিসংগতিৰ চিকিৎসাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। Noyon Tora উদ্ভিদ বিধক কৰ্কট ৰোগৰ বাবেও ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াক কানৰ সমস্যাৰ প্ৰতিকাৰ হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰা হয়, হাওঁফাওঁৰ ভিৰ হ্ৰাস কৰাৰ বাবে আৰু প্রস্ৰাৱৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰি তৰল জমা হোৱা হ্ৰাস কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কিছুমান লোকে ৰক্তক্ষৰণ বন্ধ কৰিবলৈ পোনপটীয়াকৈ নয়নতৰা ভেষজ প্ৰয়োগ কৰে। 

কʼত পোৱা যায়?

নয়নতৰা উদ্ভিদ বিধ Madagascar ৰ স্থানীয়। নয়নতৰা উদ্ভিদ হৈছে ফুলৰ সৈতে এক চিৰস্থায়ী ভেষজ যি জলবায়ু ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি গোটে বছৰটো ফুলিব পাৰে।হয়। উদ্ভিদ বিধ গৰম পৰিস্থিতিত সম্পূৰ্ণ সূৰ্য্যৰ তাপ আৰু উচ্চ আৰ্দ্ৰতা অঞ্চলত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ হয়। বাগিচা, উপকূলৰ উপকূলীয় বাসস্থান আৰু বালিময় অৱস্থান, কিন্তু নদীৰ পাৰত আভ্যন্তৰীণ স্থান, শুকান আৱৰ্জনা স্থান, পথৰ কাষ, মুকলি বন আৰু সাধাৰণতে বালিময় মাটিত আৰু কেতিয়াবা শিলৰ মতিটো পোৱা যায়। বহুতো ঠাইত শোভাময় আৰু ঔষধি উদ্ভিদ হিচাপে Noyon Tora ফুল গছৰ খেতিও কৰা হয়। এইবিধ উদ্ভিদ ভাৰত, বাংলাদেশ, পাকিস্তান আৰু আফ্ৰিকা মহাদেশ ৰ লগতে আন বহুতো ঠাইত নয়নতৰা উদ্ভিদ বিধ পোৱা যায়। অসমতো প্ৰায়বোৰ ঠাইত এই উদ্ভিদ বিধ পোৱা যায়।

Read Also:  ১৫+ মৌৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of Honey

দেখিবলৈ কেনেকুৱা?

নয়নতৰা হৈছে এক থিয়, মসৃণ বা সামান্য লোমযুক্ত, সৰল বা সামান্য শাখা যুক্ত চিৰসেউজীয়া উদ্ভিদ যি প্ৰায় ১-২ মিটাৰ মান ওখ। Noyon Tora উদ্ভিদৰ শিপা ৭০ ছেণ্টিমিটাৰলৈকে হয় আৰু সংকিৰ্ণভাৱে ডানাযুক্ত, সেউজীয়া-ৰঙা বৰণৰ হয়। পাতবোৰ ডিম্বাকৃতিৰ পৰা আয়তকাৰ ২.৫-৯ ছেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু ১-৩.৫ ছেণ্টিমিটাৰ বহল চকচকীয়া সেউজীয়া বৰণৰ হয়। ফুলবোৰ উভকামী, পাঁচোটা পাহিৰ সৈতে বগা, বেঙুনীয়া, গুলপীয়া আদি বৰণৰ হয়। ফলবোৰ ২-৪.৫ ছেণ্টিমিটাৰ দীঘল সেউজীয়া বৰণৰ ১০-২০ বীজযুক্ত ২ টা নলাকাৰ ফলিকলৰ দ্বাৰা গঠিত। বীজবোৰ আয়তকাৰ ২-৩ মিলিমিটাৰ দীঘল, এফালে খাজযুক্ত আৰু কলা বৰণৰ হয়।

নয়নতৰা উদ্ভিদত পোৱা ৰাসায়নিক পদাৰ্থ সমূহ হৈছে (Chemical substance of Madagascar periwinkle/Catharanthus roseus:)

  • Reserpine
  • Ajmalicine
  • Catharanthine
  • Lichenin
  • Vinorelbine
  • Vincamine
  • Vindesine
  • Vincristine
  • Vinblastine

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ বিভিন্ন ভাষিক নাম সমূহ হৈছে :

  • ইংৰাজী ভাষাত : Periwinkle, Madagascar periwinkle
  • হিন্দী ভাষাত : Sadabahar
  • সংস্কৃত ভাষাত : Kuru Karma
  • কান্নাড়া ভাষাত : Shatapushpa, Nitya Pushpa
  • মালায়ালম ভাষাত : Shavam Nari 
  • মাৰাঠী ভাষাত : Sadaphuli
  • বাংলা ভাষাত : Nayantara
  • অসমীয়া ভাষাত : Noyon Tora
  • তেলেগু ভাষাত : Billa Ganneru
  • মিজো ভাষাত : Kumtluang
  • নেপালী ভাষাত : Baaliramaase Phool
  • অনান্য নাম :  Bright eyes, Cape periwinkle, Graveyard plant, Madagascar periwinkle, Old maid, pink Periwinkle, rose Periwinkle.

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন (Scientific classification of Madagascar periwinkle/Catharanthus roseus)

  • জগৎ/ৰাজ্য (Kingdom) : Plantae
  • অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Tracheophytes
  • অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Angiosperms
  • অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Eudicots
  • অশ্ৰেনিকৃত (Clade) : Asterids
  • বৰ্গ (Order) : Gentianales
  • পৰিয়াল (Family) : Apocynaceae
  • গণ (Genus) : Catharanthus
  • প্ৰজাতি (Species) : C. Roseus
  • বৈজ্ঞানিক নাম (Scientific name) : Catharanthus roseus

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ (Benefits and Uses of Madagascar Periwinkle)

১. ডায়েবেটিচ (Diabetes): 

নয়নতৰা ভেষজ বিধ পৰম্পৰাগতভাৱে বহুতো এছীয় (Asian) লোক ঔষধত ডায়েবেটিছ চিকিৎসাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ফিলিপাইন (Philippines) আৰু চীন (China)ত এই ভেষজ বিধ কেইবা মিনিটৰ বাবে উতলোৱা হয় আৰু শৰীৰত ইনচুলিনৰ স্তৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত আৰু উচ্চ ৰক্তচাপ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিবলৈ দৈনিক সেৱন কৰা হয়।

২. ৰক্তক্ষৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে (Can help in Blood secretion): 

নয়নতৰা ভেষজৰ ৰক্তক্ষৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ সম্ভাৱনাৰ বাবে জনাজাত। নয়নতৰা পাতৰ পৰা আহৰণ কৰা তেলে নাক আৰু মাড়িৰ পৰা  ৰক্তক্ষৰণ নিৰাময় কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। ৰক্তক্ষৰণ হোৱা Haemorrhoids বোৰ সহজ কৰিবলৈও ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। প্ৰকৃতিৰ দ্বাৰা এক ভাল styptic হোৱাৰ বাবে এই ভেষজ বিধে ঋতুস্ৰাৱ আৰু Menopause ৰ সময়ত হোৱা অত্যাধিক ৰক্তক্ষৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে।

৩. স্মৃতি শক্তি উন্নত কৰে (Boosts Memory): 

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ পাত আৰু বীজত ভাল পৰিমাণৰ Vincamine থাকে যি হৈছে বৰ্ধিত স্মৃতি শক্তি আৰু বৰ্ধিত জ্ঞানীয় কাৰ্যৰ সৈতে সম্পৰ্কিত এক ক্ষাৰীয়। Noyon Tora ভেষজে মগজুত ৰক্ত সঞ্চালন বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে, মস্তিষ্কৰ বিপাকত সহায় কৰে, মানসিক উৎপাদনশীলতা উন্নত কৰে, স্মৃতি শক্তিৰ হ্ৰাস প্ৰতিহত কৰে আৰু মস্তিষ্কৰ কোষৰ বয়স বৃদ্ধি প্ৰতিহত কৰি চিন্তা কৰাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে। ভেষজ বিধে dementia আৰু Alzheimer’s ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰাত সহায় কৰে।

৪. কৰ্কট ৰোগ (Cancer disease): 

নয়নতৰা উদ্ভিদ হৈছে Leukemia, Hodgkin’s disease, Malignant lymphomas, Neuroblastoma, Wilms tumour আৰু Kaposi’s sarcoma কে ধৰি কৰ্কট ৰোগৰ বাবে এক জনপ্ৰিয় ভেষজ চিকিৎসা। যেতিয়া এই উদ্ভিদক চাহ হিচাপে সেৱন কৰা হয় তেতিয়া এই ভেষজে শৰীৰৰ বাকী অংশলৈ কৰ্কট সংক্ৰমিত কোষৰ প্ৰসাৰ প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰে। Noyon Tora উদ্ভিদত থকা Vincristine  প্ৰভাৱশালীৰূপে কৰ্কট ৰোধী গুণাগুণৰ বাবে দায়বদ্ধ। ইয়াত Leurosis – dine আৰু Leurosine  থাকে যিয়ে Hodgkin’s ৰোগৰ চিকিৎসাত সহায় কৰে।

৫. চাপ আৰু উদ্বেগ হ্ৰাস কৰে (Eases stress and anxiety): 

নয়নতৰা ভেষজে তেজৰ সঞ্চালন উন্নত কৰাত আৰু ৰক্তচাপ স্তৰ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে। এনেদৰে এই ভেষজ বিধে উদ্বেগ আৰু চাপৰ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত কাৰ্যকৰী ভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।

৬. চকুৰ বাবে ভাল (Good for eyes): 

যদিও গৱেষণাই এতিয়াও নয়নতৰা উদ্ভিদৰ এই লাভালাভ আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ বাকী আছে কিন্তু এই কথা  কোৱা হৈ যে চকুৰ প্ৰদাহ নিৰাময় কৰিবলৈ এই ভেষজ বিধৰ প্ৰদাহ প্ৰতিৰোধী গুণাগুণে উপকাৰ সাধিব পাৰে।

৭. তেজৰ উন্নত সঞ্চালন উদ্দীপিত কৰে (Stimulates better Blood circulation): 

যি সকল লোকে নয়নতৰা ভেষজ উপয়োগ কৰিছে সিহঁতে পৰামৰ্শ দিয়ে যে এই ভেষজৰ পাতৰ পৰা প্ৰস্তুত কৰা মিশ্ৰণে তেজ আৰু অক্সিজেনৰ সঞ্চালন উন্নত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। এনেদৰে এই ভেষজ আপোনাৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা আৰু শক্তিৰ স্তৰ উন্নত কৰিব পাৰে।

৮. আলঝেইমাৰ ৰোগ (Alzheimer’s disease): 

Vinpocatine হৈছে Vincamine ৰ পৰা আহৰণ কৰা এক ৰাসায়নিক পদাৰ্থ যি সাধাৰণতে নয়নতৰা পাতৰ লগতে বিভিন্ন আফ্ৰিকান উদ্ভিদৰ বীজত পোৱা যায়। ইয়াক স্মৃতি শক্তি হ্ৰাস আৰু মানসিক দুৰ্বলতাৰ চিকিৎসা হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও আলঝেইমাৰ (Alzheimer’s) ৰোগীৰ ক্ষত্ৰতো নয়নতৰাৰ উপকাৰিতা লক্ষ কৰা যায়।

৯. ডিঙিৰ বিষ নিৰাময় কৰে (Cures sore throat): 

নয়নতৰা ভেষজক চাহৰূপে তৈয়াৰ কৰি ঘাঁ (wound) আৰু strep throat সংক্ৰমণৰ বাবে গাৰ্গল হিচাপে প্ৰয়োগ কৰক। এইটো দিনত এবাৰ বা দুবাৰকৈ কৰিব, কিন্তু নিশ্চিত কৰিব যে আপুনি ইয়াৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰ নকৰে কিয়নো তেনে কৰিলে ই অপকাৰী হ’ব পাৰে। 

১০. ছালৰ সমস্যা (Skin problems): 

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ Astringent গুণাগুণৰ বাবে ডিঙিৰ বিষ, ঘাঁ, কেন্সাৰৰ ঘাঁ, একজিমা, ৰক্তক্ষৰণ আৰু ফোঁহাৰ চিকিৎসাৰ বাবে ভেষজ বিধ স্থানীয়ভাৱে প্ৰয়োগ কৰা হয়।

১১. হৃদয় সুৰক্ষিত ৰখাত সহায় কৰে (Helps in keeping the heart healthy):  

নয়নতৰা উদ্ভিদত Alkaloid, reserpine থাকে, যি ৰক্তচাপৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰাৰ ক্ষমতাৰ বাবে সুপৰিচিত। ৰক্তচাপৰ অতিৰিক্ত স্তৰ আপোনাৰ হৃদযন্ত্ৰৰ বাবে বিপদজনক। সেয়হে ৰক্তচাপৰ স্তৰৰ সন্তোলন বজাই ৰাখি ই আপোনাক হৃদযন্ত্ৰৰ ষ্ট্ৰোককে ধৰি বিভিন্ন মাৰাত্মক স্থিতিৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰে। 

১২. মুখৰ ঘাঁ নিৰাময় কৰে (Cures Mouth Sores): 

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ সমৃদ্ধ Astringent গুণ আছে যিয়ে ইয়াক Cancer ঘাঁৰ বাবে আশ্চৰ্যজনক প্ৰতিকাৰকৰূপে তুলি ধৰে। মুখৰ ঘাঁৰ বিষ আৰু প্ৰদাহ হ্ৰাস কৰিবলৈ আৰু উন্নত আৰোগ্য হোৱাত উদগনি দিবলৈ নয়নতৰাৰ চাহ mouth rinse হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰক।

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ ব্যৱহাৰ (Uses of Madagascar periwinkle)

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ পাত, ফুল, শিপা, বীজ আটাইবোৰ অংশ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ডায়েবেটিচ নিয়ন্ত্ৰণত ৰাখিবলৈ ১ চামুচ নয়নতৰা পাতৰ পাউডাৰ পানীৰ সৈতে খালি পেটত নিয়মীয়াকৈ সেৱন কৰিব লাগে। নয়নতৰা উদ্ভিদৰ পাত ২- ৩ খিলা চোবাই খালে sugar level নিয়ন্ত্ৰণ কৰে কিন্তু ইয়াক অত্যাধিক সেৱন কৰিব নালাগে কাৰণ ইয়াৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে ক্ষতিকাৰক হয়। ছালৰ সমস্যাৰ বাবে এইবিধ ভেষজৰ শিপা মিহি প্ৰলেপ হিচাপে প্ৰয়োগ কৰিলে কটা-ছিঙা, শৰীৰৰ ঘাঁ ভাল হয়। নয়নতৰাৰ উপকাৰিতা এই উদ্ভিদৰ গাখীৰৰ দৰে তৰল (Latex)তো পোৱা যায় যিয়ে  খৰ খজুৱতি হোৱা স্থানত লগাব সকাহ দিব পাৰে। মৃগীৰোগৰ ক্ষেত্ৰত নয়নতৰাৰ বীজ চূৰ্ণৰ সৈতে জালুক সিজাই প্ৰয়োগ কৰিলে উপকৃত হোৱা যায়। নয়নতৰাৰ পাতৰ ৰস আৰু ফুলৰ ৰস শৰীৰৰ কেন্সাৰ কোষ বিলাক বিয়পাত বাধা প্ৰদান কৰে আৰু বৰ্ধিত ৰক্ত শৰ্কৰাৰ পৰিমাণ হ্ৰাস কৰে। সেইদৰে বিভিন্ন ধৰণৰ ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত পাতৰ ৰস, পেষ্ট, শুকান পাতৰ পাউডাৰ, পাতৰ তেল, ফুল, ফুলৰ ৰস, পেষ্ট, শিপাৰ ৰস আৰু পেষ্ট আদি ভিন্ন ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

Read Also: নুনি উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ – Benefits of White Mulberry

নয়নতৰা উদ্ভিদৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া (Side effects of Madagascar periwinkle/ Catharanthus roseus)

  • ভিনকা এলকাইড বুলি জনাজাত বিষাক্ত ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ উপস্থিতিৰ বাবে নয়নতৰা অত্যাধিক সেৱন কৰিলে শৰীৰৰ বাবে অপকাৰী। Noyon Tora উদ্ভিদৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া যেনে – ওকালি অহা, বমি, চুলি সৰা, শ্ৰৱণ শক্তি হ্ৰাস, মূৰ ঘূৰোৱা, ৰক্তক্ষৰণ, স্নায়ুৰ সমস্যা, চিজাৰ, যকৃতৰ ক্ষতি, নিম্ন ৰক্ত শৰ্কৰা আৰু আনকি অত্যাধিক সেৱনৰ ফলত মৃত্যু হোৱাৰো আশংকা থাকে। 
  • ছালত ব্যৱহাৰৰ বাবে সম্পূৰ্ণৰূপে  সুৰক্ষিত হয় নে নহয় তাক জানিবলৈ পৰ্যাপ্ত তথ্য নাই। 
  • গৰ্ভৱতীমহিলাআৰু স্তন্যপান কৰা মাতৃ সকলে এইভেষজ বিধৰ ব্যৱহাৰ পৰিহাৰ কৰা উচিত।

সেয়ে, নয়নতৰাৰ উপকাৰিতা, ৰোগ প্ৰতিৰোধ সকলোবোৰ লক্ষ্য কৰি ইয়াক সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত। কিয়নো যিকোনো ঔষধি ভেষজ উদ্ভিদৰ অত্যাধিক উপয়োগ স্বাস্থ্যৰ বাবে ক্ষতিকাৰক হʼব পাৰে। নয়নতৰা  ভেষজৰ বহুবোৰ গুণাগুণ থকা স্বত্বেও ইয়াক ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।

সামৰণি

উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় নয়নতৰা ভেষজ বিধৰ সাম্যক পৰিচয় পালে। নয়নতৰাৰ উপকৰিতা, ব্যৱহাৰ, ৰাসায়নিক পদাৰ্থ, বিভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা, তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰো উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণৰ  সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ!

Mehzubin Saikia

Leave a Reply